Cận cảnh hai khu đất vàng giữa trung tâm TPHCM sắp thành công viên và không gian văn hóa

Khu vực cảng Nhà Rồng - Khánh Hội trải rộng hơn 31ha dọc bờ sông Sài Gòn, nằm ở vị trí tiếp giáp trung tâm TPHCM. Hiện nơi đây vẫn giữ nguyên dáng dấp của một cảng hàng hóa cũ, với hàng dãy nhà xưởng, kho bãi, cầu cảng và công trình đã xuống cấp, hoạt động cầm chừng. Không gian ven sông phần lớn bị chắn bởi tường rào và các dãy nhà công nghiệp, khiến khu vực này chưa thể phát huy lợi thế cảnh quan tự nhiên vốn có của một bờ sông đẹp hiếm có giữa lòng thành phố.

Toàn cảnh khu cảng Nhà Rồng - Khánh Hội nhìn từ trên cao, ven sông Sài Gòn, liền kề trung tâm TPHCM. 

Những dãy nhà xưởng và cầu cảng cũ bên trong khu đất hơn 31 ha - nơi từng hoạt động sầm uất, nay xuống cấp và ít sử dụng. 

Trong khuôn viên này, Bến Nhà Rồng nay là Bảo tàng Hồ Chí Minh, chi nhánh TPHCM là di tích lịch sử đặc biệt gắn với sự kiện ngày 5.6.1911, khi người thanh niên Nguyễn Tất Thành rời Sài Gòn lên tàu Amiral Latouche-Tréville ra đi tìm đường cứu nước.

Tại hội nghị tổng kết 50 năm văn học nghệ thuật TPHCM vừa qua, Bí thư Thành ủy TPHCM Trần Lưu Quang cho biết, Thường trực Thành ủy đã thống nhất chủ trương dừng dự án nhà ở tại khu vực Bến Nhà Rồng để mở rộng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh. Phần diện tích còn lại sẽ được quy hoạch thành công viên, kết hợp mở rộng đường Nguyễn Tất Thành và phát triển các dịch vụ công cộng, tạo không gian sinh hoạt văn hóa ven sông, kết nối với trung tâm thành phố.

Dự án nằm sát mặt tiền đường Nguyễn Tất Thành, trục giao thông huyết mạch kết nối trung tâm TPHCM với khu Nam. 

Theo giới chuyên môn, việc TPHCM chọn giữ lại bờ sông cho cộng đồng thay vì phát triển nhà ở thương mại là hướng đi thể hiện tầm nhìn dài hạn, vừa bảo tồn giá trị lịch sử, vừa trả lại cho người dân không gian tiếp cận sông Sài Gòn, mặt tiền tự nhiên của đô thị.

Trong khi đó, tại phường Vườn Lài, khu đất số 1 Lý Thái Tổ rộng khoảng 3,7ha, có 3 mặt tiền Lý Thái Tổ - Hùng Vương - Trần Bình Trọng, được xem là “tam giác vàng” giữa trung tâm thành phố hiện bị bỏ hoang và xuống cấp nghiêm trọng.

Khu đất nhìn từ trên cao, trải dài theo trục Lý Thái Tổ, nằm sát nút giao ngã sáu Cộng Hòa “tam giác vàng” của trung tâm TPHCM. 

Bên trong khu đất là 7 căn biệt thự cổ xây dựng từ trước năm 1975, tường bong tróc, mái ngói cũ mục, cây cối phủ kín. Cổng sắt hoen gỉ, hàng rào loang lổ, nhiều công trình phụ mục nát. Người dân khu vực cho biết, khu đất từng rất đẹp nhưng đã bị bỏ trống suốt hơn một thập kỷ.

Theo ghi nhận, khu đất này từng là dinh thự của gia đình Chú Hỏa, “vua nhà đất” Sài Gòn xưa. Sau năm 1975, nơi đây được sử dụng làm Nhà khách Chính phủ, song đã ngưng hoạt động nhiều năm.

Bên trong khuôn viên, bảy biệt thự cổ xây trước năm 1975 đã xuống cấp nặng, mái ngói sụp, tường bong tróc. 

Theo định hướng mới của Bí thư Thành ủy Trần Lưu Quang, khu đất số 1 Lý Thái Tổ sẽ được chỉnh trang thành công viên đa công năng, là nơi tổ chức các hoạt động văn hóa - nghệ thuật, đồng thời đặt tượng đài tưởng niệm người dân TPHCM mất vì đại dịch COVID-19. Thành phố đã giao cơ quan chuyên môn nghiên cứu phương án thiết kế công viên với hạ tầng đồng bộ, tăng diện tích không gian xanh, giảm áp lực giao thông và tạo điểm nhấn văn hóa giữa trung tâm.

Một dãy biệt thự phủ rêu, cỏ mọc um tùm, khung cảnh trái ngược với nhịp sống sôi động bên ngoài. 

Cả hai khu đất, một ven sông Sài Gòn, một giữa lòng đô thị đều có giá trị thương mại rất lớn nhưng việc TPHCM mạnh dạn chuyển hướng từ dự án nhà ở sang phát triển không gian văn hóa, công viên công cộng cho thấy định hướng phát triển mới: đặt lợi ích cộng đồng và bản sắc văn hóa lên hàng đầu. Khi các khu đất được chỉnh trang, người dân kỳ vọng thành phố sẽ có thêm mảng xanh, nơi nghỉ ngơi và những không gian để kết nối với lịch sử.